تاریخچه اصلی چای در ایران
چای، درختچه‌ای دارای برگهای همیشه سبز یا سفید شیری خوشبو و خوش‌طعم، که برگهای آن را خشک می‌کنند و در آب‌جوش می‌ریزند و می‌نوشند. چای محصولی است که جایگاه مهمی در خانواده های ایرانی دارد. چای یکی از قدیمی ترین و پرمصرف ترین نوشیدنی های دنیا به حساب می آید تا جایی که امروزه مردم چندین بار در روز از این نوشیدنی مفرح می نوشند.
چگونه چای وارد ایران شد
ورود چای به ایران سابقه ای دو هزار ساله دارد. اما بهتر است بدانید که روند کشت چای در ایران سابقه طولانی ندارد. حاج محمد حسین باقر اصفهانی و سپس عبدالحسین خان اولین کسانی بودند که در ایران اقدام به کاشت چای کردند.
البته این افراد به دلایل مختلف موفق به کشت چای نشدند تا اینکه شاهزاده محمد میرزا کاشف السلطنه در این زمینه گام های ارزنده ای برداشت. وی برای آموختن نحوه پرورش چای تلاش های زیادی کرد و لباس کارگری پوشید و در این صنعت تحصیل کرد. در نهایت کشت چای را به سایر ایرانیان آموزش داد و در آخرین مأموریت خود در هند، مقدار زیادی دانه چای به ایران وارد کرد.
کاشت چای در ایران
حدود 110 سال پیش چای ایرانی در کشور کشت می شد. البته قدمت مصرف چای سیاه در ایران به اواخر قرن 15 و اوایل قرن 16 برمی گردد. در قرن هجدهم، امیرکبیر دو سری ظروف چای و یک سماور نقره ای از دولت فرانسه دریافت کرد.
او همچنین یک سماور از یک تاجر روسی خرید. می گویند امیرکبیر انحصار سماورسازی را به استادی اعطا کرد. با توجه به چنین مشاهداتی می توان گفت که ایرانیان در قرن هجدهم با چای آشنا بوده اند. البته در آن زمان نوشیدن قهوه در بین مردم ایران رایج بود. اما به دلیل شرایط سخت حمل و نقل و تهیه آن از کشورهای مختلف، چای ایرانی به راحتی جایگزین قهوه شد.
کاشت چای در لاهیجان
چای لاهیجان یکی از خوش طعم ترین و خوش بو ترین چای ایران است
کاشف السلطنه زمانی که فنون چایکاری را آموخت و با تلاش فراوان به ایران انتقال داد، در لاهیجان و کلارآباد به کشت چای پرداخت. کشت چای ایرانی با مشکلات زیادی روبرو بود. بسیاری از مردم با کار او مخالفت کردند و حتی گاهی اوقات شروع به تخریب باغ های چای ایرانی کردند. کشاورزان برای اولین کشت چای، باید 5 سال صبر می کردند تا زمان اولین برداشت فرا برسد. از این رو کشاورزان علاقه چندانی به کشت محصولات در چنین شرایطی نداشتند.
کاشف السلطنه همه سختی های این راه را تحمل کرد تا پدر چای ایران لقب گرفت. آرامگاه او در لاهیجان ساخته شده و امروزه به عنوان گنجینه تاریخ چای ایران شناخته می شود. به مرور زمان کشت چای ایرانی در تمام استان های شمالی از جمله استان گیلان گسترش یافت. دولت ایران نیز در سال 1337 به منظور گسترش کشت چای ایران، سازمان چای کشور را تأسیس کرد و امروز ایران حدود 4 تا 5.4 درصد چای مصرفی جهان را تامین می کند.
موزه تاریخی در لاهیجان
در لاهیجان موزه بزرگی به نام موزه تاریخ چای ایران وجود دارد، مقبره کاشف السلطنه را موزه تاریخ چای ایران می نامند، زیرا او بود که در لاهیجان چای را کشت و پرورش داد. با مراجعه به این موزه می توانید آثار و اسناد تاریخی مربوط به چای مانند سماور و قوری و مواردی از این دست مربوط به قرن دوازدهم هجری قمری را مشاهده کنید و به اهمیت فرهنگ چای در ایران بیشتر پی ببرید. این موزه مملو از تاریخچه پنهان مربوط به چای و روند رشد و گسترش چای در ایران و لاهیجان است، شاید این موزه تاریخی تنها گواه ارزش چای برای ما ایرانیان باشد.
نتیجه گیری
چای بعد از ورود به ایران توانست جای قهوه که نوشیدنی رایج آن زمان بود را بگیرد از طرفی در همان زمان ها واردات قهوه سخت بود. قبل از کاشت چای در ایران، جاده ابریشم یکی از میسرهای بود که واردات چای به ایران را سهل می کرد. چای حالا یکی از محبوب ترین نوشیدنی در ایران است که هم در مراسم خصوصی و هم عمومی صرف می شود.
